Elewacje budynków wykończone cegłą klinkierową wyglądają elegancko i szlachetnie, jednak trzeba pamiętać, że materiał ten wymaga wyjątkowej uwagi i staranności podczas wykonywania danego elementu. Często okazuje się jednak, że zamierzony efekt pozostaje tylko w sferze naszych marzeń i zamiast wyśnionej elewacji pojawia się zmora w postaci wykwitów pokrywających licowe powierzchnie zapraw a często również cegły, z którą trzeba się borykać przez bardzo długi okres, nie mając przy tym pewności czy uda się nam z nią uporać. Wielu technologów i wykonawców, bagatelizowało problem powstawania wykwitów, traktując je tylko jako problem powierzchniowy, nie mający najmniejszego wpływu na trwałość całej konstrukcji, jednak okazało się, że o ile wykwity węglanowe nie są niebezpieczne dla trwałości konstrukcji o tyle wykwity innych soli, zwłaszcza siarczanowe, mogą w znacznym stopniu osłabić element murowy w miejscu ich występowania i narastających z czasem zmian mikrostruktury zaczynu cementowego.
Mechanizm powstawania wykwitów
Wykwity można podzielić ze względu na czas ich powstania. Wykwity pierwotne pojawiają się po stwardnieniu zaczynu i są wywołane głównie „wodą technologiczną”, pochodzącą z wszelkiego rodzaju prac mokrych takich jak murowanie, tynkowanie, wylewanie stropów żelbetowych itp. Wykwity tego typu obserwuje się zazwyczaj do roku od zakończenia prac. W miarę upływu czasu następuje ich stopniowy zanik. Powstawaniu wykwitów pierwotnych sprzyja wysoki stosunek wodno-cementowy z wydzielającym się mleczkiem cementowym, niedostateczna homogenizacja zaprawy a także duże ilości wodorotlenku wapnia oraz zbyt mała ilość zaczynu cementowego w stosunku do ilości piasku, co powoduje dużą porowatość materiału oraz dużą paraprzepuszczalność. Wykwity wtórne powstają w okresie późniejszym i są związane z eksploatacją budowli. Wykwity te są efektem okresowego zawilgocenia muru, podczas którego sole zawarte w materiale są rozpuszczane w wodzie. Gdy mur wysycha, woda z rozpuszczonymi solami jest transportowana siecią porów kapilarnych na powierzchnię elewacji gdzie następuje odparowanie wody oraz tworzenie się osadów.
Potencjalnym źródłem niepożądanych soli może być każdy ze składników:
Cegła klinkierowa – Cegła wyprodukowana według ostrego reżimu technologicznego nie powinna być źródłem niepożądanych związków, ponieważ od samego początku ostra selekcja surowców nie pozwala na przedostanie się do produktu niepożądanych składników. Zdarza się jednak, że nawet one mogą być przyczyną występowania wykwitów. Przyczyną może być niewłaściwy transport, złe warunki przechowywania na składowiskach lub na placu budowy, brak zabezpieczenia przed działaniem czynników atmosferycznych itp.
Cement – Cement portlandzki, w szczególności cement zawierający znaczną ilość alkaliów, również może być źródłem powstawania wykwitów solnych (siarczanowych i chlorkowych) jednak prawdopodobieństwo ich pojawienia się może być zminimalizowane pod warunkiem, że zaprawa zostanie prawidłowo wykonana. Zródłem wykwitów w cemencie może być także jeden z głównych składników zhydratyzowanego zaczynu cementowego – wodorotlenek wapnia. Tworzy on łatwo rozpuszczalne białe osady, zazwyczaj zanikające po pewnym czasie.
Wapno – Podobnie jak cement może być potencjalnym źródłem jonów Ca2+, które bądź co bądź w bardzo krótkim procesie hydratacji nie uległy całkowitemu uwodnieniu. Zeby unikać takich sytuacji na każdym worku wapna hydratyzowanego można znaleźć informację, iż przed zastosowaniem go do zaprawy należy zalać je wodą i pozostawić przynajmniej na jeden dzień.
Piasek – Zródłem w tym przypadku są zanieczyszczenia chemiczne i organiczne na powierzchni piasku w wyniku zanieczyszczeń zawartych w ziemi lub w atmosferze. Dlatego zaleca się stosowanie piasku płukanego, przechowywanego w odpowiednich warunkach na składowiskach.
Woda – Niekoniecznie musi ona powodować rozpuszczanie szkodliwych substancji ale sama może być ich nośnikiem. Dlatego ważne jest aby woda zarobowa była wolna od zanieczyszczeń.
Domieszki – Nie zawsze znany jest ich skład dlatego należy je także traktować jako potencjalne źródło soli.
Sposoby zapobiegania powstawaniu wykwitów
Przestrzeganie podstawowych zasad budownictwa oraz przemyślane stosowanie surowców, co do których mamy pewność że są wolne od zanieczyszczeń, może w przyszłości uchronić od nieprzyjemnych i nieestetycznych niespodzianek związanych z powstawaniem wykwitów. Prewencja lub ograniczenie do minimum ewentualnych skutków wysoleń zależy od: